Бектұров Орынтай (1919 - 2003 жж.)

Ер есімі ел есінде. Биыл 9 мамыр күні сұрапыл соғыстың аяқталғанына 75 жыл толады. Менің марқұм нағашы атам Бектұров Орынтай – Ұлы Отан соғысы ардагері. Атамның өмірбаяны туралы анам Бектұрова Азифа Орынтаевна қысқаша мәлімет берген еді.

Бектұров Орынтай 1919 жылы 5 мамырда қазіргі Түркістан облысы, Төлеби ауданы, Көксайек ауылында (ол заманда Қазақстан ауылы деп аталған) дүниеге келген.

1936 жылы 6 сыныпты бітіріп, сол жылы қыркүйек айында сауатсыздарды оқыту туралы заң шеңберінде оқу оқып жүріп жұмыс атқарған. Осылайша жастық шақпен ертерек қоштасады.

Бүкілодақтық лениндік коммунистік жастар одағы қатарына қабылданады.

1939 жылы жастарды ұйымдасуымен С.М.Киров атындағы арнаның құрылысы басталады.

Ауылдық партком атаны өз бұйрығымен 4 колхозға үгітші және бригадир етіп тағайындады. Ол басқалармен теңдей жұмыс істеді. Осы еңбегі үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының грамотасымен марапатталады.

1939 жылдың 5 қазанында ол әскери комиссариатқа өтініш жазып, әскерге қызмет етуге ниет білдіреді.

Тауар вагондарында 22 тәулік жүріп, Белосток қаласына келеді. Оларды 8-эскадронға таратып, барлығына ат, соғысқа арналған киім-кешек береді. Эскадронда жергілікті казактардан 70 сарбаз: 6 орыс, 1 әзербайжан, 8 қарашай, 6 беларусь, 9 өзбек және татарлар болды.

1940 жылы ол көрсеткіште көзге түсіп, командир «Қазақ батыр Амангелді» атағын беріп, өзінің атшысын тағайындады. 1940 жылы эскадрон Балтық жағалауына орналастырылды. Ал оны хозвзводта қалдырды.

1940 жылдың тамыз айында ол 462-артиллериялық полкке ауыстырылып, артиллерист болып тағайындалды.

«.....1941 жылы 22 маусымда Бобруск қаласында таңертеңнен бастап ату басталды. Біз шегінуге мәжбүр болдық. Аспанда қаланы бомбалаған ұшақтар болды. Біз шегініп, гаубицаны да қалдырдық. Смоленскке келгенде ғана тоқтадық. Бұл жерде жауға қарсы дайындалу және жаулау туралы шешім қабылданды. Бірақ жауды жаулауға қол жеткізбесек те, жауды да елге жібермедік. Қыста фашистер шегіне бастады. Кеңес жауынгерлерінің рухын «катюшалардың» даусы көтерді. Сол күні мен мәңгі есте сақтадым. Ол мен үшін мереке ретінде болды. 1943 жылдан бастап біздің бригада Чернигов, Ровно, Ярославль және т.б. қалаларын босатып, Берлинге дейін жеттік. Біздің дивизия Жеңіс күнін 12 мамырда атап өтті. 1946 жылы шығыстан келген барлық сарбаздарды демобилизациялауға бұйрық түсті. Ал біз сол кезде Батыс Украинада болғанбыз және бендеровшылармен соғыстық. Біз тұтқынға екі командир мен 34 бандит алдық. 1946 жылы мен үйге тірі және зиянсыз оралдым», – деп атам жергілікті газетке сұхбат берді.

Наградалары:

• «Ерлігі үшін» ордені;
• «Қызыл Жұлдыз» ордені;
• «Отан соғысы» ордені;
• «Жауынгерлік еңбегі үшін», «Ерен еңбегі үшін», «Берлинді алғаны үшін», «Праганы босатқаны үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдары;
• Жеңістің 20 жыл, 25 жыл, 30 жыл, 40 жыл, 50 жыл, 60 жыл, 70 жылдығы медальдары;
• Жоғарғы бас қолбасшының қалаларды жаулап алғаны үшін алғыс хаттары: Чернигов, Тура, Рава-Орыс, Перемичель, Ярославль, Орлов, Шпретау, Нейлось, Фрейштатд, Гельберг (1945), ЯУЭР (1945) Штригау(1945), Грюнберг (1945), Заммарфау, Зарау, Витенберг(1945).

Соғыстан кейін Төлеби ауданында «Победа» колхозында завсклад, С.Сейфуллин колхозында бригадир, соңғы жылдары Төлеби ауданына қарасты су арнасында қызмет атқарып, соғыстан алған жарақаттарынан денсаулығы нашарлап І топ мүгедектігі тағайындалады.

2003 жылдың 30 тамызында 84 жасында қайтыс болды.

«Аяқтарында снарядтардан жарақаттары болған», – дейді анам. Бала күнімізде нағашы атам соғыс туралы әңгімелерді көп айтатын, медальдары өте көп болатын. Атам өте еңбеккор, оптимист, әрқашан көңілді жүретіні көз алдыма елестеуде.

Шымкент қаласындағы Абай саябағында орналасқан «Даңқ» мемориалының аты да бүкіл ТМД елдеріне танымал. 2010 жылғы 7 мамыры күні ашылған «Даңқ» мемориалының мәрмәр тақтасына Ұлы Отан соғысы жылдарында шейіт болған 140 мың оңтүстікқазақстандықтың арасында менің атам Орынтай Бектұровтың есімі тасқа қашалып жазылған. Бұл тарихи кешен неміс басқыншыларына қарсы соғыста ерлік көрсеткен халыққа деген құрмет белгісі іспеттес.

Авторы: немересі Құралбаева Шолпан